Het maartnummer 2018 van het Gregoriusblad is verschenen. Wij geven u graag een overzicht van artikelen, interviews en besprekingen.
Column Martin Hoondert
In het najaar van 2017 ontving de Estse componist Arvo Pärt de jaarlijkse onderscheiding van de Joseph Ratzinger-Benedictus XVI Stichting. Een prijs die in eerste instantie voor theologen bedoeld is. De toekenning van de prijs aan Pärt ziet Hoondert als een erkenning van muziek als een wijze van theologiseren. Theologie gedefinieerd als ‘verstandig spreken over alles wat God aangaat’.
Naar een nieuwe liturgische muziek - aflevering 1: God in seculiere muziek
door Frank Bosman
In maart 2017 vond in Rome een congres plaats over liturgische muziek, waar ruim aandacht werd besteed aan de ‘hedendaagse cultuur’. GB-redacteur Richard Bot was er bij en schreef erover in het Gregoriusblad: ‘Het Vaticaan is zich ervan bewust dat er door het proces van globalisatie bij jonge generaties nieuwe criteria ontstaan in hun wijze van luisteren, interpreteren en deelnemen aan muziek.
In deze jaargang van het Gregoriusblad proberen staan we in een serie van vier hoofdartikelen stil bij wat die ontwikkeling kan betekenen. Frank Bosman, als cultuurtheoloog verbonden aan de Universiteit van Tilburg bijt het spits af in deze serie met een zoektocht naar de aanwezigheid van God in de seculiere muziek - onder het motto: "Ik ben klaar, mijn Heer".
Beluister hier voorbeelden uit de popmuziek die Bosman onder meer bespreekt: Joan Osborne - One of us en Nick Cave - Into my arms
Zingen van binnenuit
door Hein Vrijdag
Zingen van binnenuit betekent zingen met begrip van wat tekst en alle muzikale parameters (zoals tempo, frasering, dynamiek) aan zeggingskracht hebben. In een serie van vier artikelen laat Hein Vrijdag zien hoe hij koorzangers laat zingen van binnenuit, met als enige doelstelling: een levendige, geloofwaardige en verrijkende liturgie. In dit GB-nummer een inleiding aan de hand van een overbekend voorbeeld: de beurtzang "Als God ons thuisbrengt" van Bernard Huijbers. Hoe nieuw - en beter - kan een oud lied klinken als je dat gaat zingen "van binnen uit"! Er wordt tevens gewerkt aan de uitgave van een boek onder de titel "Zingen van binnenuit".
Joannes Tollius - een componist uit Amersfoort
door Simon Groot
Joannes Tollius (Amersfoort ca. 1555 - Kopenhagen? ca. 1620) verliet rond 1580, vanwege de Reformatie, zijn geboortestad en maakte furore in Italië. Hij beëindigde zijn carrière aan het Deense hof in Kopenhagen. Tollius heeft een klein maar interessant oeuvre nagelaten dat voor driekwart bestaat uit katholieke motetten en voor de rest uit Italiaanse madrigalen. De motetten zijn deels eenvoudig - driestemmig, voor een amateurkoor goed zingbaar; deels van een zeer complexe polyfone structuur, die aan de zangers hoge eisen stelt. Simon Groot is dirigent en musicoloog. Hij promoveerde in 2017 op leven en werken van Tollius.
Beluister hier Tollius' Alleluia
"Kinderen horen soms niet meer dan: Met Pasen komt de Paashaas..."
1 april 2018 is het Pasen en de weken daaraan voorafgaand worden op vele plaatsen passies uitgevoerd, waaronder uiteraard de Matthäus Passion van Johann Sebastian Bach. Ton Koopman (foto: Aldo Alessi), wereldvermaard specialist in oude muziek, en dochter Marieke Koopman, zangeres en theatermaakster, ontwierpen samen de kinder-Matthäus Schone handen. Kees van Mechelen sprak met hen beiden over hoe dit bijzondere project tot stand kwam en hoe de uitvoeringen ervaren werden - door de makers, spelers, zangers en bezoekers. Op 14 maart a.s. start met een uitvoering in De Doelen te Rotterdam een nieuwe serie van zes uitvoeringen - nu onder de titel: Hemel en aarde - Mattäus Passion voor kinderen 6+.
In stillness every human being is great
door Rens Tienstra
Honderd jaar geleden overleed dirigent en componist Leonard Bernstein (1918-1990). Rens Tienstra, dirigent en componist en tevens redactielid van het Gregoriusblad, buigt zich over Bernsteins muziek. Bernstein is met name bekend van grote werken als West Side Story en Candide. Maar de van origine joodse dirigent, pianist, docent en componist was ook doordrongen van de betekenis van het religieuze: ‘The work I have been writing all my life is about the struggle that is born of the crisis of our century, a crisis of faith.’ Via werken als Jeremiah (1942), Kaddish (1963) en Chichester Psalms (1965) bracht Bernstein tot uiting dat een vernieuwing van het geloof vraagt om een terugkeer naar de onschuld, een afwerpen van dogmatiek en orthodoxie, en een fundamenteel geloof in (mede)menselijkheid. Beluister hier Symphony nr 3 "Kaddish" en Chichester Psalms
Huis van de kerkmuziek
door Willem Jan Cevaal
In de decemberaflevering van het Gregoriusblad stond een artikel over het onlangs opgerichte Huis van de Kerkmuziek. Veel Nederlandse instanties op het gebied van kerkmuziek maken deel uit van dit Huis. Het doel is de vele activiteiten op kerkmuzikaal gebied te stroomlijnen en zo te voorkomen dat veel energie verspild wordt door het organiseren van vergelijkbare activiteiten.
In dit GB-nummer een portret van een van de bewoners van het Huis van de Kerkmuziek: Stichting Nieuwe Kerkmuziek. Willem-Jan Cevaal, organist, musicoloog en orgeladviseur, stelt enige vragen aan initiatiefnemer en vertegenwoordiger van Huis van de Kerkmuziek, kerkmusicus en componist Dirk Zwart.
Pierre de la Rue
door Anton Vernooij
Dit jaar wordt in ’s-Hertogenbosch luisterrijk het zevende eeuwfeest herdacht en gevierd van de fameuze Illustre Lieve Vrouwe Broederschap. Dit aan de Sint-Jan gelieerde voorname gezelschap, ook Zwanenbroederschap genoemd, dat tussen 1460 en 1530 een bloeiperiode kende en waarvan ook koning Willem Alexander lid (zwanenbroeder) is, zette zich in voor de verering van de Zoete Moeder van Den Bosch en de armenzorg. De Broederschap heeft in heden en verleden bijgedragen aan de ontwikkeling van ’s-Hertogenbosch als belangrijk centrum van laatmiddeleeuwse muziek. In deze editie van GB aandacht voor een van de meest ‘illustre’ Broederschapsleden: Pierre de la Rue, die tussen 1489 en 1492 als tenor in het zangerscollege van de Broederschap heeft gezongen en als componist dermate belangrijk werd bevonden dat men composities van hem door de bekende kalligraaf Petrus Alamire (1470-1536) liet opnemen in de schitterende muziekmanuscripten van het illustere gezelschap.
Beluister hier Missa Cum Iocunditate van De la Rue
Muziekbijlage maart 2018
In sommige oude kerkliederen klinken het Latijn en het Nederlands naast elkaar. Het kerstlied. "In dulci jubilo" is wellicht het meest beroemde voorbeeld. Het geeft enerzijds het lied een speels karakter. Daarnaast plaatst dit talenspel de lokale kerk (sprekend in de landstaal) in het grotere kader van de Wereldkerk, vertegenwoordigd door het Latijn. Dit idee inspireerde de redactie om enkele componisten te vragen een kort Latijns motet te schrijven, dat gecombineerd kan worden met een Nederlandstalig liturgisch lied. De Tilburg/Antwerpse componist Martyn Smits schreef in dit kader een motet bij "De aarde is vervuld", Arjan van Baest bij het lied "Gij zelf zijt, Heer, het levend brood". Daarnaast een gevarieerd aanbod van andere gezangen in verschillende vormen: "Keer je om", een lied voor middenkoren op tekst en muziek van Hanneke van der Grinten; nieuwe bewerkingen van overbekende, maar immer waardevolle liederen "Hoort hoe God met mensen omgaat" (Rens Tienstra) en "Zingt voor de Heer van liefde en trouw" (Wouter van Belle - met orgelversetten); een eenvoudige zetting van psalm 98 (Ad van Sleuwen); een "Onze Vader" van Jan Raas (gecorrigeerde versie); de euch. acclamatie "Redder van de wereld" (Richard vos); en delen van het Credo "Et ressurexit" (Bert Stolwijk) en "Et incarnatus est" (Josquin dez Prez). Dit laatste is helaas niet correct genoteerd. Met excuses van de redactie vindt u hier de juiste weergave van MB 1161 (GB maartnummer 2018, pagina 18).