Het septembernummer 2019 is verschenen. Hieronder een greep uit de inhoud van deze editie. En uiteraard zijn er klinkende voorbeelden bij te beluisteren!
Column: Herbetovering
Redacteur Erik Heijerman liet zich inspireren door het boekje Herbetovering (Franeker 2019) van de Britse schrijver en geleerde C.S. Lewis. Aanvankelijk christelijk opgevoed, daar toen van vervreemd, maakte Lewis op latere leeftijd een proces van religieuze heroriëntatie mee. Lewis vergelijkt het met hoe het kan gaan in de liefde: In onze jeugd heeft het andere (of zelfde) geslacht geen bijzondere aantrekking op ons (het Onbetoverde tijdperk), daarna volgt de verliefdheid (de Betovering), vervolgens komt de ontnuchtering (Onttovering), maar wie het treft mag in een volgend stadium ook de Herbetovering beleven. Een moment van 'liturgische herbetovering' beleefde Heijerman zelf, toen in de recente pinksterviering in de Domkerk niet de cantor in de Alleluiazang, maar organist Jan Hage op onnavolgbare wijze het 'waaien van de Geest' vorm gaf.
Waarom liturgische muziek?
Aflevering 3: '…. naar de wijze van tijd en plaats.'
door Wim Krist
In deze 143e jaargang van het Gregoriusblad stellen we de vraag naar het waarom van de liturgische muziek. We zijn er immers van overtuigd dat muziek in de liturgie ‘er toe doet’ en onmisbaar is voor het christelijk ritueel. In een reeks van vier hoofdartikelen willen we de kerkmusicus laten zien waarom zijn en haar werk van belang is. In dit artikel schrijft liturgiemusicus, sociaal wetenschapper en theoloog Wim Krist over de noodzaak liturgische muziek te blijven vernieuwen. Die vernieuwing moet weliswaar verantwoord gebeuren en kwaliteit hebben. Nieuwe liturgische muziek blijft nodig omdat muziek de onvoorwaardelijke manier is voor en van tekstvoltrekking. Inspelend op wat er leeft bij mensen in een bepaalde tijd en op een bepaalde plaats.
Deltaplan Kerkmuziek:
Vijf voor twaalf of vijf over twaalf?
door Bert Stolwijk en Richard Bot
Het hoofdbestuur van de Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging (NSGV) heeft onlangs het Deltaplan kerkmuziek. Van nu af tot in eeuwigheid gepubliceerd. Een veelzeggende titel! Zoals na de watersnoodramp van 1953 alles op alles gezet moest worden om verdere schade door overstromingen te voorkomen, zal er nu alles aan gedaan moeten worden om ervoor te zorgen dat de kerkmuziek niet zal verdwijnen, dat er op plaatsen waar het geloof beleden en gevierd wordt ook de lofzang mag blijven klinken. Hier en daar wordt door kerkmusici de noodklok geluid.
De hoofdlijnen uit dit document gaan onder meer over opleiding en werving van mensen, het scheppen van een goed werkklimaat in de parochie, de ontwikkeling van verantwoord nieuw en breed bruikbaar repertoire.
'Wat muziek met mensen doet wordt onderschat!'
interview met Mark Heerink
door Kees van Mechelen
Mark Heerink (1966) is organist/dirigent van de H.H. Cyriacus & Franciscuskerk (Koepelkerk) van de Matteusparochie te Hoorn. Sinds 2016 is hij ook stadsorganist. Van 2002-2017 was hij werkzaam voor het bisdom Haarlem als muziekconsulent en cursusleider. Heerink heeft nog veel vrijheid en mogelijkheden in zijn parochie en maakt daar dankbaar gebruik van. De liturgie vaart er wel bij.
Hij is bezorgd om de toekomst van de kerkmuziek, nu er steeds minder geld en aandacht lijkt te zijn voor de vorming van kerkmusici.
Als stadsorganist ontplooit hij allerlei initiatieven om de orgelcultuur voor een breed publiek toegankelijk te maken en raakvlakken te creëren met andere disciplines. Daar horen bijvoorbeeld ook onderwijsprojecten bij voor basisschool leerlingen.
Beluister en bekijk hier hoe dat in zijn werk ging met het project De jungle kraai. Een verhaal van onderwijzeres Marit Doodeman, waarin de kleuren van zon, bos en dieren door Mark Heeriink werden verklankt op het prachtige Maarschalkerweerdorgel van 'de Cyriacus' (Foto: Niels van den Broek).
Voor de dispositie van het orgel – klik hier
Met Gemma Coebergh nam Mark Heerink in de St. Josephkerk in Haarlem de Cd Haarlemmer Orgelboek op. Beluister van deze cd:
Ite missa est - Jan Raas
O filii et filiae - Wouter van Belle
Het lijflied van ….. Mark Heerink
Het lijflied van... is een nieuwe rubriek in deze jaargang van het Gregoriusblad. We stellen de vraag aan wie te gast is in het interview. Heerink koos geen Nederlandstalig liturgisch lied als zojn lijflied, maar de introïtus van Pasen Resurrexi (Ik ben verrezen. Ik ben voorgoed bij u). Zijn keuze heeft te maken met een bijzonder liturgisch-muzikaal moment in de Koepelkerk in Hoorn. Een voorganger die te laat in de kerk arriveerde (priesters zijn multitaskers vandaag de dag..), maar de intredezang was al ingezet. Mark Heerink koos er voor om na de antifoon daar zingend op te improviseren tot de intrede inderdaad een feit was. Het leverde een verrassend begin van de viering op.
Beluister hier de introïtus Resurrexi. Helaas zonder improvisatie.... Maar wel in een fraaie uitvoering door het ensemble Organum o.l.v. Marcel Peres
Klinkende globalisering
door Martin Hoondert
In 2019 vieren we de 75e verjaardag van de Britse componist Karl JenkinsMartin Hoondert schetst een kort portret van de componist en enkele van zijn werken. Hij typeert Jenkins als componist van de globalisering. Zijn composities zijn een mix van muzikale stijlen en teksten uit alle tijden en windstreken.
Beluister hier van Karl Jenkins
L'homme armé
Orgel Sint Vituskerk Hilversum
door Cees van der Poel
De basis voor het orgel in dit imposante kerkgebouw is het instrument dat de Amsterdamse orgelmaker Leonardus van den Brink & Zoon in 1859 maakte voor wat toen heette de vergrote Vituskerk. Het orgel telde vierentwintig registers verdeeld over Hoofdwerk, Positief en vrij pedaal. In de jaren 1890 tot 1892 verrees op dezelfde plaats in Hilversum de huidige Sint Vituskerk van Pierre Cuypers. In 1893 plaatste orgelmaker Maarschalkerweerd & Zn. uit Utrecht het orgel van Van den Brink in de nieuwe kerk, op het zangkoor in de torennis. In 1920 werd het orgel ingrijpend gewijzigd. In 1960 was het ernstig in verval geraakt en gerestaureerd door de firma Vermeulen in Alkmaar. Het werd toen ook, geheel in de geest van het liturgievernieuwing na het Tweede Vaticaans Concilie, beneden in het noordertransept geplaatst, waar ook het koor een plek kreeg.
Na de restauratie van de Vituskerk tussen 2003 en 2010 was het orgel opnieuw aan revisie toe. Dit keer werd die gegund aan de firma Elberse in Soest, die volgens Van der Poel zeer goed werk heeft afgeleverd. Sinds juli 2018 is het orgel weer in al zijn glorie te beluisteren.
Het Nederlands Gregoriaans Festival 2019
door Katrijn Kuipers
De Stichting Nederlands Gregoriaans Festival organiseerde dit jaar voor de zevende keer haar tweejaarlijks festival in ’s-Hertogenbosch (14/16 juni 2019). Het is een uitgestelde editie want het zou eigenlijk al in 2018 plaatsvinden, maar vanwege organisatorische problemen konden de plannen nog een jaartje rijpen. Zoals in elke editie was er een thema dat aansluit bij een aspect van het gregoriaans. Dit keer: ‘Werk in uitvoering’. Gregoriaans klonk weer in verschillende uitvoeringspraktijken, door oud en jong (foto: Hans van Doorn), professionals en amateurs. En ook nu was er door het gregoriaans geïnspireerd nieuw werk, in de vorm van een opdracht aan Gerd Beljon, die Planctus Cygni componeerde, schitterend uitgevoerd door Collegium Vocale Eindhoven onder leiding van Ruud Huijbregts met Raphaella Danksagmüller op duduk (Armeens blaasinstrument) en Rieni Wilbers, sopraan.
Beluister hier deze compositie.
En lees meer over de achtergrond van tekst en compositie.
Muziekbijlage september 2019
De muziek van John Rutter wordt graag uitgevoerd, zowel in de liturgie als tijdens concerten - in kerk en concertzaal. Aan Aart de Kort, onder meer organist van de Rotterdamse kathedraal, vroeg de redactie een mis te schrijven in de stijl van Rutter.
Dat is de Christoffelmis geworden, voor SATB-koor, volkszang en orgel. De moeite waard om gewoon maar op het repertoire te nemen!
Tevens in deze muziekbijlage werk van Wouter van Belle:
Een verrassende bewerking voor SA(T)B- koor, volkszang en orgel van het aloude Stille Nacht,
en een Salve Regina voor sopraan, alt en klavier.
Beluister recente opnamen van gezangen uit de GB-Muziekbijlage
Al enige jaren treft u bij het maart- en het septembernummer van het gregoriusblad de Mziekbijlage. Een keur aan nieuwe liturgische composities en bewerkingen van reeds bestaande gezangen, die daardoor weer 'als nieuw' kunnen gaan klinken. Composities en bewerkingen komen tot stand in opdracht van de GB -redactie.
In juni 2019 werd een aantal van deze gezangen uitgevoerd door Kamerkoor Ad Parnassum o.l.v. Anthony Zielhorst en Cappella pro Cantibus Oegstgeest o.l.v. Rens Tienstra. Klik hier om de opnamen daarvan te beluisteren. En wellicht komt u op het spoor van een welkome repertoireuitbreiding!
De partituren van de gezangen zijn te bestellen bij Kok/Gooi en Sticht te Utrecht.