Het decembernummer 2018 van het Gregoriusblad is verschenen!
Kerstsfeer ontbreekt niet in deze donkere maand. En evenmin een gevarieerd aanbod van artikelen, interviews en besprekingen, voorzien van beeld en geluid. Hieronder een samenvatting van wat u kunt verwachten.
Goede tijden, slechte tijden
Hoofdredacteur Martin Hoondert veroorzaakt hilariteit onder zijn studenten, als hij vertelt dat hij een trouwe kijker is van Goede tijden, slechte tijden. Zijn kinderen zijn fan van de al 25 jaar bestaande serie. Zelf kijkt hij als professional naar de serie: Hoe belangrijke existentiële problemen aan de de orde worden gesteld, zoals geboorte, liefde, vreugde, verdriet, dood. Wat hem betreft zouden liturgie en kerk meer een plek verdienen in deze soap..
In de rubriek 'Nieuws' onder meer:
Twee honderd jaar Stille Nacht
Samenstellers van liedbundels gingen er bijna voor op de vuist: Moet Stille nacht nu wel of niet worden opgenomen? Het lied heeft hoe dan ook zijn sporen ruimschoots verdiend. In 2018 is het precies tweehonderd jaar geleden dat het kerstlied voor het eerst gezongen werd. Dat was in Oberndorf, in de buurt van Salzburg. Het lied is inmiddels in meer dan driehonderd talen en dialecten vertaald en is daarmee echt een wereldlied. Leraar en organist Franz Gruber componeerde de melodie op de tekst van een gedicht van Joseph Mohr, kapelaan van de Nikolauskirche, die het lied in die Kerstnacht van 1818 op gitaar begeleidde. Het lied was tot troost voor de plaatselijke bevolking, die het ten tijde van Napoleon zwaar te verduren had. Het lied is door UNESCO uitgeroepen tot cultureel erfgoed. Talloze zettingen zijn er op gemaakt. Beluister hier de zetting van Donald Cashmore door het Kathedrale koor Utrecht o.l.v. Wouter Verhage (opn 2009)
Dank U voor deze nieuwe morgen
De opmaat naar de ontwikkeling van het
Neues Geistliches Lied
door Peter Bubman
In deze jaargang van het Gregoriusblad vragen we ons af: Moet er een nieuw vocabulaire voor de liturgische muziek worden ontwikkeld? Hoe beïnvloedt de hedendaagse cultuur het zingen en componeren van liturgische muziek, en de manier waarop wij luisteren naar en deelnemen aan muziek? In dit laatste artikel schetst de Duitse theoloog Peter Bubmann (vertaling: Sascha Mommertz) de ontwikkeling van het Neues Geistliches Lied. Hij gaat met name in op het Danke-lied dat ook in Nederland overbekend is als Dank u voor deze nieuwe morgen. In 1963 geschreven door Martin Gotthard Schneider (foto hieronder) als Danke für diesen guten morgen. 
'Ik heb het eigenlijk niet geschreven om te gebruiken in de eredienst, maar voor bijzondere gelegenheden', zegt Schneider zelf; wellicht ook naar aanleiding van de soms niet malse kritiek op de eenoud van het lied uit de hoek van kerkmuzikale deskundigen. Volgens Bubman staat deze 'elite' ver af van de beleving en de smaak van de doorsnee kerkganger. Het Danke-lied heeft een niet te onderschatten rol gespeeld in de ontwikkeling van een nieuw type kerklied, met daarin elementen van hedendaagse lichte en popmuziek.
Klik hier voor een uitgebreide (Duitse) versie van Peter Bubmans artikel.
Het Danke-lied kent talloze uitvoeringen en zettingen. Klik hier om te luisteren naar Duitse versies.
Peter Bubmann verwijst ook naar parafrases op het Danke-lied, zoals van Die Ärzte;
en bespeurt de invloed het Danke-lied zelfs in Danke van bv. Guildo Horn of van de Fantastischen Vier
O felix locus, laudabilis civitas - Radbouds officie voor Sint Maarten
door Els Rose
Muziek voor Martinus is de titel van een recent verschenen cd van het Gregoriaans Koor Utrecht o.l.v. Anthony Zielhorst – met daarop officiegezangen die Radboud, bisschop van Utrecht in het begin van de 10e eeuw, schreef voor de heilige Martinus oftewel Sint Maarten. Martinus was in de 4e eeuw bisschop van het Franse Tours. Enige eeuwen later werd Sint Maarten door Willibrord uitgeroepen tot patroon van de stad Utrecht. Op de website www.gregoriaanskoorutrecht.nl vindt u de teksten van de gezangen en onder meer een Engelse samenvatting van de lezing over 'de samenhang tussen heilige, stad en burgers' die werd gehouden in september j.l. door Els Rose, hoogleraar laat en middeleeuws Latijn aan de Universiteit van Utrecht. Ze deed dat tijdens het jaarlijkse congres van het Centre Culturel Européen Saint Martin de Tours, een Europees netwerk van steden onder het Sint Maartenspatrocinium. In dat kader werden lezingen verzorgd over oude en nieuwe muziekcultuur geïnspireerd op de figuur van Sint Maarten. .
Een bewerking van haar lezing vindt u in deze GB-editie.
Beluister hier uit Radbouds Martinusofficie:
Responsorium Sponsa Christi ecclesia
Responsorium Si quis huius gemma
Prosula Euphonias videns
Samen zich sterk maken voor de kerkmuziek
door Janike Bruin
Het Protestants Centrum voor Toerusting en Educatie (PCTE) is een van de bewoners van het Huis van de Kerkmuziek. Janieke Bruin bezocht het Protestants Landelijk Dienstencentrum in Utrecht en ging in gesprek met Henk Hogendoorn, als beleidsadviseur deskundigheid verbonden aan het PCTE. Door reorganisatie binnen het Dienstencentrum was het voor het PTCE noodzakelijk te gaan nadenken over een nieuwe en beperkter taakinvulling. Cursussen zijn thans uitsluitend nog gericht op kadervorming en professionals. Wat niet wegneemt dat het PCTE niet zonder meer goedbezochte activiteiten voor 'gewone gemeenteleden' wilde opgeven, zoals de jaarlijkse Werkweek voor liturgie en kerkmuziek. Door in te trekken bij het Huis van de kerkmuziek blijven activiteiten als deze mogelijk en kunnen zelfs een bredere, oecumenischer doelgroep bereiken.
Zingen van binnenuit
afl 4: Beelden in de tekst, beelden in de muziek
door Hein Vrijdag
‘Zingen van binnenuit’ betekent zingen met begrip van wat tekst en muzikale parameters aan zeggingskracht hebben. In dit laatste artikel in een serie van vier laat Hein Vrijdag, ook nu weer aan de hand van concrete voorbeelden, zien hoe hij koorzangers laat zingen van binnenuit. Met als enige doelstelling: een levendige, geloofwaardige en verrijkende liturgie.
Deze vier artikelen zijn een beperkte greep uit de ervaringen die Hein Vrijdag in zijn muzikaal-liturgische praktijk heeft opgedaan met 'Zingen van binnenuit'. In het voorjaar van 2019 verschijnt daarom een boek onder dezelfde titel (Uitgeverij Berne).
In memoriam Mathieu Dijker (2017-2018)
door Anthony Zielhorst
Op 11 juni 2018 is in Heeze de Nederlandse organist, componist, dirigent en beiaardier Mathieu Dijker overleden. Het oeuvre van Mathieu Dijker is breed, maar hij componeerde vooral liederen en missen – met modale inslag. Beluister hier Sanctus, Benedicts en Agnus Dei uit zijn Missa Toni Deuteri (1961) door het koor van de H.Hartkerk in Boxtel o.l.v. Joop Felix (archiek RKK-radio, 1962):
In 2015 bracht kamerkoor Ad Parnassum de CD De Waanzin van deze wereld uit met Dijkers grote vocale composities. Beluister daarvan hieronder de 'titelsong' uit Dijkers werk (1999 - tekst Bert Voeten) De trein naar Sobibor - door kamerkoor Ad Parnassum o.l.v. Anthony Zielhorst en Janneke Vis, alt.
'Psalmen zingen tilt je uit boven het alledaagse'
Hij heeft er sinds 1994 geregeld gezongen met zijn Schola Hartkeriana – in Watou tijdens het Internationaal Gregoriaans Festival. In mei van dit jaar was Eugeen Liven d’Abelardo er niet om te zingen, maar om zijn project Psalterium Currens te presenteren. Kees van Mechelen sprak met hem over hoe hij van operadirigent scholaleider werd; en deskundige op het gebied van het zo authentiek mogelijk uitgevoerde gregoriaans.
'Psalterium currens' omvat een boek en een cd met alle 150 psalmen. Gereciteerd op alle mogelijke psalmtonen. Bij elke psalm (met uitzondering van psalm 50 – lees in het Gregoriusblad waarom...) werd een antifoon gezocht op een tekst uit de psalm zelf. In nauwe samenspraak met Kees Pouderoijen en andere deskundigen werd de meest authentieke melodie gekozen.
In een aantal sessies werden met de Schola Hartkeriana de opnamen gemaakt in een oude dorpskerk in het midden-Franse Malnay. Het idee voor het project ontstond tijdens een bezoek van scholazangers aan Herman Finkers. 'We hadden geen idee waar we aan begonnen, maar het was alle moeite waard', zegt Eugeen. Het project ging van start in 2015 met de vorming van de stichting Psalterium.
Beluister hier drie psalmen uit het project die hem zeer dierbaar zijn:
- De profundis (Ps 129(130) – Vanuit de diepte roep ik tot U)
- Laetatus sum (Ps 121 – Ik was verheugd toen ik het hoorde: Wij gaan op naar het huis van de Heer)
-Ecce quam bonum (Ps 132 (133) – Hoe goed is het als broeders samen te zijn)
Vereniging Mentoren Klinkend Erfgoed
door Egbert Hoving
Kerken worden gesloten, orgels worden niet meer bespeeld en professionele organisten worden regelmatig vervangen door amateurs. De Verenging Mentoren Klinkend Erfgoed (VMKE) helpt met mentoren het klinkend erfgoed van Nederland te behouden. Egbert Hoving is voorzitter van de VMKE. Zijn artikel kon niet meer geplaatst in deze december-editie van het Gregoriusblad.
Klik hier om zijn verhaal te lezen.