Het decembernummer 2016 van het Gregoriusblad is verschenen.
Hieronder een greep uit de onderwerpen – voorzien van beeld en geluid!
Onder meer kunt u unieke opnamen beluisteren van het Smits-orgel in de Dionysiuskerk ('t Goirke) in Tilburg. Zie en hoor verderop op deze pagina.
Wat is een goed lied voor onze viering?
Over die vraag buigt zich hoofdredacteur Martin Hoondert in zijn column. Niet 'wat staat er in onze bundels', maar 'wat past in een bepaalde situatie – en bij welke vierende mensen' moet volgens hem het uitgangspunt zijn.
Is er toekomst voor kerkkoren?
door Esther Sijp
Het vierde en laatste artikel in deze jaargang van het Gregoriusblad over liturgische muziek in een veranderende praktijk. Kerken worden gesloten, geloofsgemeenschappen 'fuseren'. Wat betekent dat voor koren, dirigenten, begeleiders, de repertoirekeuze. Esther Sijp kent de praktijk en de problemen. Ze is musicus, zangcoach, koordirigent en consulente van de Gregoriusvereniging, afdeling ‘s-Hertogenbosch. Ze begeleidt o.a. koren als parochies fuseren of als 'hun kerk' gesloten wordt. Pijnlijke processen voor mensen die soms al decennia lang verbonden zijn aan hun koor. Aanpassing van het repertoire aan de afgenomen capaciteiten van vergrijzende koren is een ander aandachtspunt. 'Zingen we nog in de liturgie over tien jaar', is haar vraag tot slot van haar verhaal en ze doet een aantal aanbevelingen om verantwoord musiceren in de liturgie in de toekomst te waarborgen.
Creatief binnen de spelregels
interview met Gerard Kock en Jan Schuurmans
door Kees van Mechelen
Gerard Kock (links - foto Trudy Las) en Jan Schuurmans doen (onder meer) hetzelfde werk: Ze verzorgen de liedkeuze in liturgische uitgaven. Gerard Kock doet dat al 25 jaar voor de “Bron van Christelijke Geest” van uitgeverij Kok/Gooi & Sticht, Jan Schuurmans sinds enige jaren voor “De zondag vieren” van de Werkgroep voor Liturgie Berne. Beiden staan al een heel leven met beide benen en met hart en ziel in de liturgische praktijk en vandaaruit maken ze hun keuzes. Allebei vanuit een eigen achtergrond: Gerard als liturgist en amateur-musicus, Jan als beroepsmusicus. Hij leidt o.a. de kathedrale cantorij in Breda. Hun liedkeuzewerk is er in de afgelopen jaren niet gemakkelijker op geworden, sinds van officieel-kerkelijke zijde strenge eisen worden gesteld aan wat gezongen mag worden in de eucharistieviering. Creatief blijven binnen de richtlijnen is de uitdaging voor Gerard Kock en Jan Schuurmans.
Beluister hier werken, die Jan Schuurmans uitvoert met zijn kathedrale cantorij:
Hymne voor het Jaar van Barmhartigheid (klik op titel)
Kinder- en jeugdkoor The young angels
door Cecilia Bekema
Naast sombere geluiden over de toekomst van de kerkmuziek zijn er ook tekens van hoop. De lichtpuntjes zijn onder meer te vinden in een serie artikelen in ons blad dit jaar over kinder- en jeugdkoren. In het decembernummer een portret van The young angels, een kinder- en jeugdkoor dat iedere woensdag repeteert in de St. Martinuskerk in Sneek en daar ook geregeld te horen is in de liturgievieringen. Karin Zwerver-Bosma leidt het koor. Ze heeft geen vakopleiding als dirigent, maar ontwikkelt haar vaardigheden op allerlei manieren. Ze zingt zelf in twee koren, volgde cursussen koordirectie bij o.a. Frits Haaze, organist van de Martinuskerk en ze kreeg de muziek al met de paplepel ingegoten via haar vader, die koordirigent was. Behalve zo goed mogelijk zingen is ook 'teambilding' een aspect dat veel aandacht krijgt bij The young angels.
Bekijk en beluister het koor in een recente KRO-TV-viering.
Muziek en het heilige
door Erik Heijerman en Matthijs Ploeger
Is er zoiets als heilige muziek? En wanneer is muziek 'heilig'? Kan instrumentale muziek heilig zijn? Is het gregoriaans per definitie heilige muziek? De vragen stellen is eenvoudiger dan er antwoord op geven. Filosoof, wiskundige en musicus Heijerman citeert Calvijn, die heeft gezegd dat het gregoriaans 'een geheimzinnige, aan het ongelofelijke grenzende kracht heeft, die ons blijkbaar raakt'; reden voor Calvijn als reformator om er voorzichtig mee te zijn..
Ten aanzien van de kracht van muziek wordt de Engelse filosoof en publicist Roger Scruton aangehaald: 'Muziek is een beweging van niets in een ruimte die nergens is, met een doel dat van niemand is, waarin we een niet-bestaand gevoel horen waarvan het object niemand is. Ze opent ons voor sympathie, hoewel met niemand in het bijzonder, bereidt ons voor op de ik-jij-ontmoeting, hoewel met niemand in het bijzonder, en spreekt tot ons vanuit een andere bestaansorde dan die waarin onze belichaamde levens gevangen zitten.' Van Rilke is de volgende uitspraak: 'De nutteloze ruimte van de muziek is een goddelijk huis.'
'God zelf ontmoeten we niet in de muziek,' zegt Heijerman. 'Muziek kan wel een icoon zijn van 'het heilige'. Matthijs Ploeger, Oud-Katholiek pastor en docent theologie reageert op het verhaal van Heijerman en onderschrijft dat. Belangrijk is volgens Ploeger wel, vanuit welk (gelovig) perspectief je luistert naar muziek: Hoe je Godsbeeld is, je opvatting van het heilige – of 'de Heilige'. Verder is persoonlijke smaak in het geding: Is gregoriaans heilig en popmuziek niet?
Lees er meer over in het decembernummer 2016 van het Gregoriusblad!
Calculemus et cantemus
bespreking door Anthony Zielhorst
In 2015 heeft Gregoriana Amsterdam in eigen beheer een studie onder redactie van Geert Maessen uitgebracht naar het Mozarabisch, het grote repertorium Christelijke monodische muziek van het Iberisch schiereiland van vóór het jaar 1000. In Calculemus et Cantemus (‘Laten we rekenen en zingen') beschrijft Geert Maessen het ontstaan en het specifieke van het repertoire en beschrijft hij zijn werkwijze bij het reconstrueren van de melodieën met behulp van een door hem zelf ontworpen computerprogramma. Het werk van Maessen is zeer belangrijk en verdient verdere bestudering. Warm aanbevolen, dit boek met illustratieve cd, aldus Anthony Zielhorst.
Beluister hier hoe Deus, deus meus, respice – psalm 22 klinkt in op Mozarabische wijze:
Restauratie Smits-orgel 't Goirke te Tilburg
door Jan Willems
Eind 2015 voltooide de fa. Elbertse de restauratie van het Smits-orgel in de de Dionysiuskerk ('t Goirke) te Tilburg. Een kolossaal instrument uit 1905, dat sinds die tijd ongewijzigd bewaard is gebleven en dat is een unicum voor een pneumatisch orgel uit het begin van de twintigste eeuw. Willem Ignatius Reijniers (1846-1908), die hier sinds 1876 organist was, heeft zich toentertijd zeer ingespannen dat dit prachtige orgel van hoge kwaliteit er kon komen. De dispositie van het orgel vindt u hier.
GB-redacteur Jan Willems, organist en kerkmusicus te Oosterhout en Raamsdonksveer, bespreekt de kwaliteiten en het karakter van het orgel. Én hij heeft enige werken opgenomen, speciaal voor deze editie van het Gregoriusblad. Werken die overigens ook geklonken hebben bij de in gebruikname van het orgel in 1905, waaronder een werk van Reijniers zelve!
Marche solennelle – Alphons Mailly (1833-1918)
Preludium en Fuga – Willem Ignatius Reijniers (1846-1908)
Adoration – Peter Kallenbach (1869-1940)
Prière – Jacques-Nicolas Lemmens (1823-1881)
Prélude à la Messe Orbis Factor – Jean Langlais (1907-1991)
Prélude Op. 29 No 1 - G. Pierné
Ach bleib mit Deiner Gnade - M. Reger
(opnamen: Kees van Mechelen - oktober 2016)
Vijftig jaar Alles wordt nieuw
door Bert Stolwijk
In 1966 verscheen bij Callenbach in Nijkerk het eerste bundeltje van de serie Alles wordt nieuw. Liederen voor kinderen, maar ook zonder gêne te zingen door volwassenen op teksten van Hanna Lam en melodieën van Wim ter Burg. In 1983 bestonden er vier bundels, die werden samengevoegd tot één. Na vele herdrukken wordt Alles wordt nieuw door Kok-Utrecht opnieuw uitgegeven. Ook in bundels als Gezangen voor Liturgie en het Nieuwe Liedboek zijn liederen uit deze verzameling te vinden.