Het septembernummer 2017 gaat verschijnen. Hieronder een samenvatting van artikelen en besprekingen in deze editie, voorzien van beeld én geluid.
Column Martin Hoondert: Evensong en pub
Sinds enkele maanden is er in Utrecht een nieuwe traditie gegroeid. Met grote regelmaat worden er op donderdagavond Choral Evensongs georganiseerd in de Janskerk, een van de kerken in de binnenstad. Het gaat om een initiatief van Hanna Rijken, waarbij liturgie en concert worden samengebracht. Ze promoveert op deze 'mix', die overigens al vele jaren in praktijk is gebracht door o.a. de Berg(en op Zoom)se (kerk-)musicus Hans Smout. Zijn ervaringen leest u eveneens in dit septembernummer. Na de Evensongs is er in Utrecht de mogelijkheid tot een 'nazit' in een nabijgelegen pub. Kerk en kroeg - ook dat is - al veel langer - een beproefde mix..
Deltaplan liturgische muziek: Muziek, liturgie en catechese
door Martin Hoondert
In vier hoofdartikelen wil het Gregoriusblad deze jaargang beschrijven wat van levensbelang is voor de toekomst van muziek in de liturgie. In dit septembernummer het derde artikel in de reeks. Martin Hoondert beschrijft enige concrete ervaringen, o.a. met zijn Tilburgse koor Katharsis (foto), die volgens hem aangeven waar het bij kerk-zijn om gaat: Samen onderweg hebben, aandacht hebben voor elkaar, lezen en leren (catechese), liturgie vieren en ontmoeten. In de praktijk krijgt dat onder meer gestalte in het samen zingen, inoefenen van (onbekende) liederen voor een viering, zonodig met enige uitleg bij de teksten en hoe die op muziek zijn gezet, ontmoeting na de viering. Hoondert vraagt daarbij aandacht voor de veranderende kerkstructuur: Het verdwijnen van een vanzelfsprekende gemeenschap van ‘vertrouwden’ bij het vieren van liturgie. Er is geen continuïteit meer in kerkgang, de gemeenschap die viert is steeds meer een wisselende gemeenschap. Daar kunnen we om treuren, we kunnen ook de consequenties accepteren en zoeken naar een (nieuw) model waarin het vormen van de gemeenschap een centraal uitgangspunt is.
Het liedboekcompendium
door Ko Joose
Op 25 mei 2013 werd het Liedboek, Zingen en bidden in huis en kerk gepresenteerd. In opdracht van acht protestantse kerkgenootschappen in Nederland en Vlaanderen stelde de Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied (ISK) dit liedboek samen. Het bevat meer dan 1400 liederen en teksten en het is inmiddels voor velen een vertrouwd boek geworden. Sinds 1 februari 2017 is bij dit liedboek een compendium met achtergrondinformatie te raadplegen, niet meer in de vorm van een boek, zoals indertijd bij het Liedboek voor de kerken uit 1973, maar in digitale vorm op internet. Ko Joose bespreekt inhoud en opzet van dit nieuwe compendium.
Waait er een nieuwe liturgische wind door het Vaticaan?
door Richard Bot
Nog niet eerder sprak paus Franciscus zich in het openbaar uit over het thema van de liturgische muziek. Zijn toespraak bij gelegenheid van het congres Muziek en Kerk - Cultus en Cultuur vijftig jaar na Musicam Sacram in Rome op 4 maart jl. trok echter gelijk de aandacht van de media in binnen- en buitenland: ‘Pope Francis calls for end to “mediocrity, banality and super-ficiality” in liturgical music’; ‘Papst Franziskus über Kirchenmusik’; ‘Für eine moderne Sakralmusik’; ‘Voorwaarts!’ Richard Bot bezocht het congres, overigens als enige Nederlander, schudde Paus Franciscus de hand en doet verslag. Beluister hier muziek, die tijdens het congres onder de aandacht werd gebracht (klik op de titels):
*Adagio-Agnus Dei - Samuel Barber - Holy Trinity College
*Parce mihi Domine - Christobal de Morales - Hilliard Ensemble en jazz-saxofonist Jan Garbarek
*Magnifique est le Seigneur - rapper TGen King.
*Salve a la Virgen de Guadalupe - Roque Jacinto de Chavarria (1688-1718, Bolivia) - Ensemble Elyma
*Misa Cubana a la virgen de la caridad del Cobre (1996) - José María Vitier (*1954) - Igreja Matriz de Ponta Delgada, Açores (2003)
*Messe aux sons des cloches - Bernat Vivancos - CorVivaldi Televisió
Obrecht of Oomen - als het maar kwaliteit heeft!
Interview met Hans Smout
Kerkmusicus Hans Smout (73) was bijna vijftig jaar de spin in het web van het liturgisch-muzikale leven in Bergen op Zoom. Als organist, dirigent, componist, organisator, docent. Ook al waren er kerkfusies en werden kerken gesloten – hij zette zijn werk onverstoorbaar voort op een volgende plek. Sinds 1987 was die plek de middeleeuwse St. Gertrudiskerk, waar hij met de zangers en zangeressen van 'zijn' Hortus Musicus Religiosus muzikale dienstbaarheid aan de liturgie en concertpraktijk op een verantwoorde manier combineerde. Alleen in díe combinatie houd je verbondenheid binnen de geloofsgemeenschap, is zijn stellige overtuiging. In 2010 liet hij al dat moois aan anderen over. Kees van Mechelen sprak met hem.
Beluister:
Psalm 69 - tekst: Huub Oosterhuis - muziek: Hans Smout - Twents Liturgiekoor o.l.v. Bram v.d. Beek.
Lied over het gedoopte bestaan (jubileumlied Bisdom Breda 2002) - tekst Sytze de Vries - muziek Jaco van Leeuwen - Hortus Musicus Reliogiosus Bergen op Zoom o.l.v. Hans Smout
In memoriam Jan Valkestijn
door Anton Vernooij
Op 16 juni 2017 is in Heemstede Jan Valkestijn overleden, de alom gewaardeerde oud-rector cantus van de Kathedrale Basiliek Sint Bavo te Haarlem. Anton Vernooij schrijft onder meer over hem: "Alles wat Jan in de kerkmuziek deed had kwaliteit. Hij was een geboren koorleider en directeur van de Kathedrale Koorschool, deskundig musicoloog, goede schrijver en niet in het minst ook scherpe waarnemer van ontwikkelingen in de kerkmuziek. Hij was van 1984-2001 redactielid van dit Gregoriusblad, waarvoor hij talrijke artikelen en recensies schreef. Ook was hij lid van enkele werkgroepen en commissies van de Gregoriusvereniging. Bovenal was hij aimabel, hartelijk, voorkomend en een trouwe vriend, kortom ‘een heer’, begiftigd met een milde vorm van Haarlemse deftigheid, gepaard aan Amsterdamse humor." Valkestijns motto: "Music is made for the glory of God and for the pleasure of men." Hij schreef muziek voor binnen en buiten kerk. En graag - zoals hij dat in het septembernummer 2016 van dit Gregoriusblad nog noemde - in een 'kruidig' idioom..
Beluister hier enige composities van Jan Valkestijn:
Cantate Domino - Kathedrale Koor St. Bavo o.l.v. Fons Ziekman - orgel Bernard Bartelink (1999)
Psalm 117 Alle volken, huldigt de Heer - Ekklesiakoor Bilthoven o.l.v. Paul Valk, orgel Frans Hagen (1997)
House full - Barbers & Bishops o.l.v. Felix van den Hombergh (2000)
Besprekingen
In deze rubriek onder meer:
*Cd Max Reger, Drei Motetten op. 110. SWR Vokalensemble Stuttgart o.l.v. Frieder Bernius. 2016, Stuttgart: Carus 83.288/00 CD: Max Reger, Acht geistliche Gesänge op. 138. NDR Chor Hamburg o.l.v. Hans Christoph Rademann. 2016, Stuttgart: Carus 83.326/00
Anthony Zielhorst schrijft er onder meer over: 'Twee Duitse radiokoren (SWR en NDR) die elk de Drei Motetten op. 110 van Reger hebben opgenomen. Ideaal vergelijkingsmateriaal. De NDR-cd bevat allereerst de Acht geistlichte Gesänge. In het booklet bij deze licht Jürgen Schaarwächter van het Max Reger Instituut de achtergrond van de Drie Motetten toe, verwijzend naar de zaterdagmiddagmotetten in de Thomaskerk te Leipzig als inspiratie voor Reger, maar ook het verband dat hijzelf legde met de Drie Motetten (eveneens op. 110!) van Brahms. Uit alles wordt duidelijk, dat Reger uitermate uitdagende werken heeft gecomponeerd.
Collectie Anton Vernooij
Anton Vernooij, emeritus hoogleraar Liturgische Muziek, heeft in de afgelopen decennia een grote collectie boeken, liedbundels, partituren en documenten opgebouwd inzake liturgische muziek. Een klein deel van deze bijzondere collectie heeft hij overgedragen aan het Nederlands Muziek Instituut, thans ondergebracht bij het Haags Gemeentearchief. Het betreft een reeks archiefmappen met onder meer: programma’s landelijke Gregoriusdagen 1884-1900; koorarchief H.H. Bonifatius en Anna (Amsterdam); handschriften composities Evert Haak (van 1920-1963 organist Dominicus Amsterdam); persoonlijk archief samenstelling Wisselende Gezangen 1977; persoonlijk archief voorzitter Cantatoriumcommissie NSGV en de correspondentie J.A.S. van Schaik met A. Diepenbrock. Klik hier om de lijst in te zien.
Opnamen Pels-orgel St. Laurentiuskerk te Alkmaar
Bezoekt u ook de pagina van het juninummer 2017. Daar kunt u luisteren naar speciaal voor het Gregoriusblad gemaakte opnamen van het in die editie besproken Pels-orgel. Una Cintina, muzikaal directeur van de Laurentius, speelt Quattro Studi per Organo van Hendrik Andriessen (opname Kees van Mechelen).