Het juninummer 2018 van het Gregoriusblad is verschenen. Hieronder een overzicht van wat daarin aan de orde komt:
Column
Hoofdredacteur Martin Hoondert vraagt zich af: Naar welke kerk in de omgeving zou ik mijn broers en zus meenemen als ze op een zondagmorgen bij mij te gast zijn? Een vraag die hij zich stelde na lezing van het boek Rebuild van de Amerikanen Michael White en Tom Corcoran; waarin zij pleiten voor kwaliteit als het gaat over liturgie en muziek: 'Do the difficult thing!' Kies voor het beste. In elk geval het best mogelijke. Neem geen genoegen met middelmatigheid. Voor het antwoord van Hoondert: Lees het juninummer 2018!
Naar een nieuwe liturgische muziek - aflevering 2: Arrangeren in en buiten de kerk
door Wijnand van Klaveren
In maart 2017 vond in Rome een congres plaats over liturgische muziek, waar ruim aandacht werd besteed aan de ‘hedendaagse cultuur’. GB-redacteur Richard Bot was er bij en schreef erover in het Gregoriusblad: ‘Het Vaticaan is zich ervan bewust dat er door het proces van globalisatie bij jonge generaties nieuwe criteria ontstaan in hun wijze van luisteren, interpreteren en deelnemen aan muziek.
In deze jaargang van het Gregoriusblad staan we in een serie van vier hoofdartikelen stil bij wat die ontwikkeling kan betekenen. Moet er een nieuw idioom, een nieuw vocabulaire voor de liturgische muziek worden ontwikkeld? Hoe beïnvloedt de hedendaagse cultuur het zingen, componeren, het arrangeren van liturgische muziek? In deze aflevering komt het arrangeren aan bod bij monde van Wijnand van Klaveren (foto Marco Borggreve) is arrangeur, componist, organist en pianist. Hij is onder meer bekend van zijn bewerkingen en composities voor saxofonist Ties Mellema, Vocaal ensemble Frommerman, Amsterdam Sinfonietta en Podium Witteman. Kerkmuziek uit allerlei perioden 'komt geregeld voorbij' bij zijn werkzaamheden, schrijft hij. Van Orlando di Lasso tot hedendaagse pop. En 'cross overs', combinaties van 'oud en nieuw'. Zo begeleidde Amsterdam Sinfonietta in een arrangement van hem zangeres Wende Snijders in When I am laid uit Purcell's 'Dido and Aeneas'. Wijnand componeerde onder meer kerkmuziek voor de Oud-katholieke kerk te Amsterdam - waar elementen uit de katholieke, protestantse en Anglicaanse traditie hem inspireerden tot het schrijven van een mis - en voor het Amersfoortse St. Joris kamerkoor van Bas Ramselaar. Speciaal voor het Gregoriusblad arrangeerde hij het gregoriaanse Ave Verum Corpus voor zang met orgel- of pianobegeleiding. De zetting is integraal afgedrukt in dit juninummer 2018.
Proef hier de sfeer in de pianobegeleiding van zijn arrangement - door Wijnand zelf uitgevoerd:
Beluister hier Van Klaverens compositie Sonate à la manière de Poulenc, uitgevoerd door hem met saxofonist Ties Mellema
'Gregoriaans zingen, ik word er gelukkig van..'
Hanneke van der Grinten (1972) ondekte het gregoriaans zo'n tien jaar geleden. 'Toevallig' - tijdens een Kurt Thomascursus. Sindsdien is het haar passie. Ze maakte studie van de neumen - bij onder meer Stefan Klöckner en Alberto Turco. Ze richtte enige jaren geleden de vrouwenschola Voces Caelestes op, waarvan binnenkort een eerste CD verschijnt. Daarop bekende en onbekende gregoriaanse gezangen en ook twee eigen composities van Hanneke, die zijn gekozen bij de mozaieken en schilderingen in de Cenakelkerk te Heilig Landstichting, als onderdeel van het project "Het grootste museum van Nederland". En zo zijn er meer bijzondere projecten waarbij deze schola betrokken is. Om haar enthousiasme en deskundigheid te delen, startte Hanneke in 2017 het Gregoriaans Instituut Nijmegen, van waaruit ze instructieve zangmiddagen organiseert. Bevlogenheid tekent overigens al haar muzikale activiteiten - als dirigente van liturgiekoren in de Cenakelkerk, als hobodocente, als componiste. Kees van Mechelen sprak met haar.
Beluister hier
*de communio Beati mundo corde - zalig de zuiveren van hart
*Domine non sum dignus - muziek: Hanneke van der Grinten
door Voces Caelestis
(opname Kees van Mechelen - mei 2018).
Zingen van binnenuit: Eerst de woorden - dan de muziek!
door Hein Vrijdag
‘Zingen van binnenuit’ betekent zingen met begrip van wat tekst en alle muzikale parameters aan zeggingskracht hebben. In een serie van vier artikelen laat Hein Vrijdag zien hoe hij koorzangers laat zingen van binnenuit, met als enige doelstelling: een levendige, geloofwaardige en verrijkende liturgie. In dit GB-nummer het tweede artikel in de serie. Aan de hand van concrete voorbeelden laat hij zien hoe componisten als Hans Brüggen, Willem Vogel, Maurice Pirenne, maar ook Da Vittoria en Aichinger teksten verklankten. Zijn artikelen zijn gebaseerd op een boek over deze manier van liturgisch zingen, dat over enige tijd zal verschijnen.
Beluister hier één van de voorbeelden: de beurtzang naar psalm 27 De Heer is mijn licht en mijn heil (psalmvertaling: I. Gerhardt/M. v.d. Zeyde; muziek H. Brüggen). Hier uitgevoerd door het Amersfoorts Vocaal Ensemble o.l.v. Gert Bremer, cantor Conny van Weegen en organist Frans Haagen (opname KRO/RKK):
Vroeg werk van Hendrik Andriessen
door Anton Vernooij
In het kader van het Andriessen/De Klerkjaar 2017, waarin onder meer met een groots festival in hun stad Haarlem werd gevierd dat Hendrik Andriessen (1892-1981) en Albert de Klerk (1917-1998) respectievelijk 125 en 100 jaar geleden werden geboren, hebben enkele vroege, nooit uitgegeven composities van Andriessen alsnog het licht mogen zien. Lourens Stuifbergen verzorgde de korte werken musicologisch voor uitgave bij Donemus. Het betreft O sacrum convivium (1916 - voor mezzostem en orgel); De die aeternitatis (1921 - voor koor a capella; op tekst van Thomas a Kempis); de graduale-tractus Requiem (1921 - voor tenor en orgel; ter nagedachtenis aan de in dat jaar overleden Alphons Diepenbrock); Le chemin de la croix - huitième station en La sainte face (1921/22 - voor tenor en orgel; beide op tekst van Paul Claudel).; en een werk uit 1977: De imitatione christi (voor sopraan en orgel; naar het gelijknamige boek van Thomas a Kempis). Vernooij vraagt zich af waarom Andriessen destijds niet aan uitgave heeft gedacht. Ze zijn dat volgens hem zeker waard en geven bovendien inzicht in de persoonlijkheid van Andriessen; met name als jonge, zich ontwikkelende componist.
Van de werken zijn geen opnamen. Wie weet komen die er nog een keer?
Beluister hier het onmiskenbare Andriessen-idioom in zijn Quattro Studi pro Organo, door Una Cintina speciaal voor eerdere edities van het Gregoriusblad gespeeld op het Pels-orgel van de Laurentiuskerk te Alkmaar (opname Kees van Mechelen - aug. 2017):
Josquin des Prez, beroemd, vergeten en herontdekt
door Clemens Romijn
Tijdens het Festival Oude Muziek 2018 in Utrecht wordt aandacht besteed aan Josquin des Prez. Afkomstig uit Henegouwen, behorend tot de Nederlandse school, een van de belangrijkste componisten van de renaissance. In zijn tijd inderdaad beroemd, maar daarna lange tijd vergeten. Aanleiding voor deze hernieuwde belangstelling vormt de honderdvijftigste verjaardag van de Koninklijke Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis (KVNM) die recent haar tweede complete Josquin-editie afrondde. Musicoloog Clemens Romijn - leerling van de Utrechtse hoogleraar Willem Elders (1934) die een leidende rol heeft gespeeld in het onderzoek naar leven en werken van Josquin - duikt in het nog steeds raadselachtige leven van Des Prez - niet voor niets door Maarten Luther 'meester der noten' genoemd.
Beluister hier 'Nymphes des Bois' - door Josquin gecomponeerd bij het overlijden van Ockeghem.
Bent u geïnteresseerd in deze aflevering? U kunt die ook los bestellen.
Klik dan hier!