Het maartnummer 2016 van het Gregoriusblad is verschenen. Hieronder een greep uit de onderwerpen – voorzien van beeld en geluid.
Missa in Mysterium
In oktober en met Kerstmis 2016 vond in de Plechelmusbasiliek in Oldenzaal de Missa in Mysterium plaats. Een hartewens van Herman Finkers ging daarmee in vervulling: Een zo perfect mogelijke liturgie volgens de officiële Romeinse ritus, met een fraai zingende voorganger, twee uitstekende schola's; en daaraan toegevoegd een aantal bijzondere regie-elementen, waarover door theaterman Finkers terdege was nagedacht. In zijn column beschrijft hoofdredacteur Martin Hoondert zijn ervaringen naar aanleiding van het zien van deze (bijna geheel) gregoriaanse hoogmis. Schoonheid en perfectie is onmisbaar om het Geheim, het Mysterie te kunnen ervaren, aldus Finkers. In het komende juninummer van het Gregoriusblad is Kees van Mechelen in gesprek met hem; over deze 'Missa' , over zijn liefde voor muziek in het algemeen en voor het gregoriaans in het bijzonder; en meer... Klik hier om te kijken te luisteren naar de Missa in mysterium. Of ga naar de website.
Deltaplan voor liturgische muziek
door Martin Hoondert
Als we in de toekomst een gezongen liturgie willen vieren, dan is een deltaplan voor de liturgische muziek nodig. Met zandzakken hier en daar redden we het niet.. In deze jaargang van het Gregoriusblad een serie van vier artikelen, waarin wordt geïnventariseerd wat nodig is om hoog tij te keren. Martin Hoondert schreef het eerste artikel in de reeks. Wat hebben we nodig, is er behoefte aan een basisrepertoire, en zo ja, welke gezangen horen daarin thuis? Wat is de functie van een liedbundel? Wat draagt het repertoire bij aan de identiteit van de geloofsgemeenschap?
Aanknopingspunten vindt hij o.a. in De toekomst van de kerk, een bundel essays onder redactie van Jan Renkema en Leonie van Straaten. Hij citeert onder meer Erik Borgman, die in zijn essay zegt: ‘Wil de kerk levenskansen hebben, dan moet zij rommelig en levendig zijn, avontuurlijk omdat zij inspeelt op de sporen van God die zich aandienen, en zo met vallen en opstaan de weg naar de toekomst vinden.’ Ook de visie op liturgie in het meest recente boek van Henk Jongerius, Voor wie gedenken, (verschenen rond Jongerius' 75e verjaardag en 50-jarig priesterjubileum; uitgave Skandalon) spreekt hem aan in het kader van een Deltaplan liturgische muziek. Leidende vraag moet zijn: brengt de muziek die wij zingen ons dichter bij de God van de Bijbel, bij een rechtvaardigere wereld, bij de vluchteling en de arme, bij de mens zonder stem?
Beluister hier een Paaslied van Henk Jongerius uit de serie Jaargetijden:
De morgen van de eerste dag (muziek en orgelbeg.: Jan Raas; Capella Fos Hilaron o.l.v. Theo Menting)
'Iemand die eigenwijs is, maar ook iets waarmaakt,
daar heb ik bewondering voor...'
door Kees van Mechelen
In deze editie een interview met school- en kerkmusicus Johan Siemensma (63). Reeds veertig jaar woonachtig te Leeuwarden. Al die jaren actief als muziekdocent op middelbare scholen en als dirigent van het Franciscus Jongerenkoor. Hij nam het koor ooit over van zijn muziekleraar John Damsma en vervolgens is het echt 'zijn kindje' geworden. Twee maal won het Franciscus Jongerenkoor onder zijn leiding het Nationaal jongerenkoor Festival in Rijsbergen. Thans is het koor wel aanmerkelijk kleiner én ouder dan in die gloriedagen; en heet het Franciscus Themakoor, maar het is nog immer dienstbaar aan de liturgie in de twee kerken van de Titus Brandsmaparochie te Leeuwarden. Siemensma componeerde en arrangeerde het nodige, voor binnen en buiten de kerk; leidde op zekere tijd vijf koren. Hij doet het inmiddels wat rustiger aan en doet wat hij plezierig en nuttig vindt om te doen.
Luister hier naar een compositie van Johan Siemensma in de muzikale taal die typerend voor hem is:
Noem mij geen koning – t: M. Zagers (St. Franciscus Jongerenkoor - CD Ongezien Verborgen - 2000)
In 1991/92 werkte Siemensma met het Franciscus Jongerenkoor mee aan het project voor jongerenkoren Adem en Hartslag. Hij arrangeerde ook enige liederen, zoals Koud en dorstig – t: S. de Vries; m: A. van Meurs (CD Adem en hartslag – 1992 G&S/KRO)
Beluister hier Kleurrijk - t: A. v. wijngaarden; m: W. Blonk; arr. J. Siemensma. Met dit lied won het Franciscus Jongerenkoor het Nat. Jongerenkorenfestival in Rijsbergen
Wat is een goed kerklied?
Door Sytze de Vries
Sytze de Vries, predikant (o.a. in de Oude Kerk te Amsterdam) en dichter schreef honderden liedteksten voor de liturgie. Dat zijn vooral strofische liederen. Juist die vorm werkt verbindend in de verzamelde geloofsgemeenschap. Hij kent uit ervaring het belang van samenzang. Op de vraag 'Wat is een goed kerk(lees: samenzang-)lied?' wijst hij als tekstschrijver toch allereerst naar de muziek. Een goede melodie kan een slechte tekst redden, maar een slechte melodie richt de beste tekst te gronde.. De psalmen reiken volgens Sytze de Vries criteria en wezenlijke elementen aan voor de tekst van een goed lied: Ze gedenken, danken, beamen, belijden, verzuchten, verlangen, verwachten. Daarnaast is van belang op welke plaats in de liturgie klinkt, wat er dan aan de orde is. En welke beelden worden gebruikt, om ons in onze eigen taal 'poëtisch' te laten zingen Aan de hand van diverse voorbeelden uit het Nieuwe Liedboek licht het dat nader toe. O.a. lied 823, Gij hebt o vader van het leven. De tekst van Jan Wit verwoordt daar de verantwoordelijkheid die de Eeuwige ons mensen heeft gegeven.
Kijk en luister naar het lied:
https://www.youtube.com/watch?v=LZKwLj_pfQk
Una nobile severità di canto: Domenico Bartolucci (1917-2013)
door Rens Tienstra
Honderd jaar geleden werd hij geboren: de Italiaanse kardinaal, dirigent, componist en musicoloog Bartolucci. Hij was 41 jaar lang dirigent van de Cappella Musicale Pontificia (waaronder het koor van de Sixtijnse Kapel), was een man die de twintigste-eeuwse muzikaal-liturgische ontwikkelingen vanaf de eerste rij meemaakte: na topfuncties aan de Dom van Florence, de Romeinse St. Jan van Lateranen en Maria Maggiore, werd hij in 1952 aangesteld bij de Sixtijnse Kapel, waar hij in 1956 de invloedrijke Lorenzo Perosi opvolgde als ‘maestro perpetuo’. Bartolucci componeerde zijn leven lang; zijn werken zijn inmiddels in veertig lijvige volumes verzameld. Kenmerkend voor Bartolucci waren zijn nogal behoudende opvattingen over de liturgie, zijn kennis van en bewondering voor Palestrina, en het idee dat de kerk haar muzikaal-liturgische erfenis weer moest ‘herontdekken’. Wat betreft het gregoriaans verzette hij zich tegen de algemene ‘Solesmiaanse’ esthetische tendensen: ‘Het gregoriaans kwam tot stand in oorlogstijd, en moet mannelijk en sterk gezongen worden – niet zoet en troostend!’
Beluister hier composities van Bartolucci. Uitgevoerd door het koor van de H.Hartkerk te Boxtel o.l.v. Joop Felix.
(Archiefopnamen RKK/KRO-radio - 1968):
Ave Maria
Salve Regina
In de besprekingen o.a.:
De patroon van Deventer bezongen en beschreven
door Anton Vernooij
De komende herdenking in 2018 van het 1250-jarig bestaan van de stad Deventer is voor het Nijmeegse gregoriaanse koor Karolus Magnus o.l.v. Stan Hollaardt aanleiding geworden opnieuw het Officium Lectionis (de ‘lezingendienst’ ofwel de Metten) voor het liturgische feest van de Deventer stadspatroon Sint Lebuïnus († 773, jaarlijkse herdenking op 12 november) in het sonore daglicht te plaatsen. Uitgangspunt was een 12e-eeuws handschrift uit de voormalige Utrechtse Mariakerk. De CD verschijnt tegelijk met het boek van Stan Hollaardt en Gerard Pieters Lebuïnus herontdekt, een bezongen heilige (Deventer, Wolter-Kluwer 2016).
Beluister hier - uit Metten van Sint-Lebuïnus -
Antifoon (I) Sanctus Lebuïnus in infantia en Responsorium (III) Bonorum omnium armis
Alfabetische repertoriumlijst
door Richard Bot
In november 2016 verscheen de Alfabetische Repertoriumlijst van goedgekeurde liturgische gezangen, een uitgave van de Beleidssector Liturgie van de Nederlandse Bisschoppenconferentie/Nationale Raad voor Liturgie. Deze lijst is een compilatie van lijsten die eerder verschenen in de periode 2008-2013, aangevuld met 622 nieuwe titels van gezangen. In totaal omvat de lijst nu 1020 titels voor eucharistie- en andere vieringen. Richard Bot lichtte de lijst door op selectiecriteria, genres, diversiteit, bruikbaarheid in de liturgische praktijk etc. En hij formuleert diverse vragen naar aanleiding van het aanbod.
Magnificat, al eeuwenlang springlevend
door Kees van Mechelen en Jan Wopereis
Jan Wopereis bouwde in enige decennia een bijzondere verzameling op. Hij bezit ruim 1500 toonzettingen van het Magnificat, de lofzang van Maria. Op alle mogelijke geluidsdragers, van gregoriaans tot pop-bewerkingen. Ze worden uiteraard geregeld door hem beluisterd. En de collectie breidt zich nog steeds uit. Het heeft hem ervan bewust gemaakt, hoe levend de aandacht voor Maria is all over the world. Aan Kees van Mechelen, die hem bezocht in zijn woonplaats Borne en de verzameling met eigen ogen aanschouwde, vertelde Jan Wopereis het verhaal achter zijn passie. En hij brengt ook zijn zorg onder woorden: Wat zal er te zijner tijd gebeuren met zijn verzameling? Verdwijnt die in de container?
Als u, die dit leest, belangstelling hebt om deze bijzondere collecte op termijn van Jan Wopereis over te nemen en contact wilt opnemen met hem, meldt u zich dan per mail bij het secretariaat van de
Beluister hier enige Magnificats uit zijn verzameling:
*El Magnificat en hebreo
*Magnificat Mikołaja z Radomia (Ars Nova) https://www.youtube.com/watch?v=86ztPcm1WkY
*Oud-engels
*The Magnificat (Daughters of Mary) https://www.youtube.com/watch?v=Y9QtEb8XNr4
*Magnificat - Eduardo Andres Malachevsky (Philippine Madrigal Singers)
*Magnificat - Vêpres a la Vierge en Chine https://www.youtube.com/watch?v=U69TE5XEg4w
*Dusingize Imana - Magnificat - Saulve Iyamuremye - Rwandaa
*Magnificat - Hangdad