Geluidsvoorbeelden bij het gelijknamige artikel in het Gregoriusblad september 2023 door Richard Bot.
Luister naar de improvisatie over het Alleluia, Caro mea voor Sacramentsdag. [i] https://www.youtube.com/watch?v=K7bfNOGvuT8&list=PLeFIyXVO5hEv9umOUyyuaYmlan38z1zFT&index=1
- Daarnaast componeerde hij veel stukken voor Fluit of Hobo en orgel voor liturgisch gebruik, luister naar zijn variaties over Victimae paschali laudes, https://www.youtube.com/watch?v=KXs2e4cGre4 en over het Stabat mater (Liturgical Meditations, 14 stukken voor Fluit en orgel, GIA Publications, Inc. Chicago1987 https://www.youtube.com/watch?v=IIcxDmuzouE
Dans la cathédrale d’Auxerre, origineel voor trompet en orgel (1960) is een reminiscentie aan zijn jeugdherinneringen, Een betoverend groot en plechtig klankfresco geschreven op de akoestiek en nagalm van een gotische kathedraal. [ii] Het stuk besluit met een door Berthier zelf bedachte koraalmelodie. Luister naar de integrale opname. [iii]https://www.youtube.com/watch?v=jn9cjltAzT0- De vijf Intermèdes liturgiques (oorspronkelijke titel Danses processionelles) uit 1967 zijn de meest moderne, originele, eigenzinnige orgelstukken van Berthier. [iv] Hier is de invloed van Messiaen en Tournemiere waar te nemen. De titels hebben betrekking op dansvormen, geïnspireerd door zijn jeugdervaringen met folklore? Deze titels zijn helaas in de gedrukte versie vervangen door tempoaanduidingen. Hier horen we werken die de atonaliteit als uitgangspunt hebben:
- Carolus (I) een spannend verhaal, zie fragment https://www.laflutedepan.com/largepdf/ , https://www.img-music.com/links/jpg/al27864_0002088113_001.jpg en https://www.chantonseneglise.fr/chant/21159/intermedes-liturgiques-i-baculus
- Carole (II) een virtuoos duet, de klanken zijn als stekende, brandende zonnestralen, zie voor een fragment https://www.chantonseneglise.fr/artiste/76/jacques-berthier
- Conductus (III) begint mystiek als een diepe echo uit de onderwereld, gevolgd door een fluitachtige melodie die als vraagteken daarboven zweeft, zie voor een fragment https://www.chantonseneglise.fr/chant/21161/intermedes-liturgiques-iii-conductus
- Virelai (IV) is net zoals Carole een duet dat lijkt op een groteske ironische dans, zie voor een fragment https://www.chantonseneglise.fr/album/686/jacques-berthier-oeuvres-pour-orgue
- Tripudium (V) is een elegant virtuoos trio, zie voor een fragment https://www.chantonseneglise.fr/album/686/jacques-berthier-oeuvres-pour-orgue
- Twee dansvormen, Carole en Conductus, komen nogmaals terug in Trois danses ecclésiastiques (1999) zijn meest expressieve orgelwerk. [v] Zie de geluidsfragmenten https://www.chantonseneglise.fr/album/686/jacques-berthier-oeuvres-pour-orgue
Van alle orgelstukken van Berthier is Conductus een van de meest poëtische stukken. In het laatste deel, Pilota, een geweldige toccata, een verklanking van de vurige tongen van pinksteren, verwerkt Berthier de melodie van de sequens Veni Sancte Spiritus.
Berthier schreef ook uitgebreidere liturgische muziek. Fais paraitre ton jour is het eerste werk voor een omvangrijk koor, gemeenschap en instrumenten geschreven voor een congres in 1977, zie https://www.youtube.com/watch?v=aGlhYbxsDzc
Noten:
[i] Zie bij YouTube in de marge alle links naar de overige 49 stukken. Duidelijk te horen is de invloed van Tournemire zie nr. 2 Il reviendra en Langlais (zie nr 3. Variation V) te horen.
[ii] La Sinfonie d’Orphee, Saint-Julien-Maumon 2018. De opname is een bewerking voor orgel-solo.
[iii] Op de website van dit nummer van het Gregoriusblad zijn meer muziekvoorbeelden van dit stuk te zien.
[iv] Edit Musicales Bornemann/Alphonse Leduc, Paris 1967
[v] Kevin Mayhew, Sulfolk 1999